Neredeyse tüm sosyal alanlarda blok zinciri kullanılabilir durumda. Hatta temel sorunları şak diye çözme potansiyeli taşıyor. Fakat dinozorlar çağından kalma aracılık, komisyonculuk ve avantacılık geleneğinin temsilcileri blok zinciri sistemlerinin sağladığı ademi merkeziyetçiliğe engel koymakta yarışıyorlar. Ancak bu engellere karşı koyanlar geleceğin dünyasında yer edinebilirler.
Tarihin ilk bitcoin alışverişi 10.000 bitcoin karşılığı 2 pizza idi. 2021 yılında 10.000 bitcoin 400 milyon doları geçti. Bu gün hala "pizza günü" olarak kullanılır.
Merkez bankalarına, aracılara ve devletlere her geçen gün güven azalıyor. Bunların kapalı kapılar ardında zengin çevrelerle çevirdiği dolaplar herkesi rahatsız ediyor. Hala aracıya ve merkeze ihtiyaç olduğunu kanıtlamaya çalışan zenginler zenginliğini korumak, aracılar yüksek komisyonlarını alabilmek, devletler ise avantalarını sabitlemek için bu oyunu oynuyorlar. Bir gazeteci herhangi bir sırı ifşa etse onu idam edenleri bile çıkıyor artık.
O halde bizim gibi sade vatandaş binbir zorlukla elde ettiği varlığını ve özgürlüğünü nasıl koruyacak?
Satoshi işte bu güdüyle bitcoin'i 9 sayfalık bir pdf ile kurmuştu. Yazılımcı Laszlo Hanyecz 2010 yılında ilk kripto para ile alışverişini bir forum sitesinden açtığı ilanla 10.000 bitcoin ile 2 adet Papa John's Pizza satın alarak yapmıştı. O zamanda 41 dolara tekabül eden bu rakam, şuanda 372 milyon dolar ediyor, 400 milyonu gördü.
O dönemde herkes ama herkes kripto paraları dolandırıcılık faaliyetinin bir ürünü olarak görüyordu.
Blok zinciri teknolojisi sadece para ve emtia olarak değil, dijital olarak kullanılan neredeyse her alanda yayılma süreci içerisinde. Bu yazıda aslında buna odaklanıyorum. Fiyat belirleme sistemleri, internet reklamcılığı, vergilendirme, ademi merkeziyetçi pazar ekonomisi, bütçe takibi, e ticaret sistemleri gibi konularda şimdiden ilerleme kaydedilmiş durumda. Bu ilerlemeye rağmen hala emekleme dönemindeyiz.
Fakat her güzel şey gibi bu sistemi de öğrenmesi zor ve anlamak için zaman harcamak gerekiyor. Bir matematikçi iktisat teorisinden bihaberse gene bu olayları aklı almayabiliyor. Sade vatandaş da aynı şekilde kolay para ekseninde düşündüğü için asla yeterli zihni ilerleme kaydedilemiyor. Fakat geçmişten bu güne blok zinciri teknolojisinin yayılma hızına bakarsak karamsar olmaya hiç mi hiç gerek yok.
Block Chain teknolojisini ve Sathoshi Nakamoto'nun bitcoin devrimini yazdığım şu yazıda söz konusu sistemi daha ayrıntılı inceleyebilirsiniz: https://www.itirazonline.com/2019/03/satoshi-ve-onun-bitcoin-devrimi.html
Paranın yanında torrent, e-noter, ilkel ve modern ödeme sistemleri, oy verme, belge ve bilgi transferi, imza, gizlilik gibi konularda şimdiden kullanılmaya başlanan blok zincirinin geleceği çok ama çok parlak.
Bilgisayar programlamalarını bilmesek de akıl yürüterek doğru yatırımları yapabilir, geleceğin değişimlerine ayak uydurabiliriz.
Blok zinciri ve diğer şifreli akıllı sözleşmelerle yeni bir çağın kapılarından girdik bile. Peki neden sadece ekran kartlarıyla madencilik yapmayı veya dandik borsalardan para kazanmayı düşünüyoruz. Aklımızdaki fikirleri gerçekleştirebilme zamanı geldi de geçmiyor mu? Kronikleşmiş sorunları çözmenin vakti gelmedi mi?
İnsanların çok büyük bir çoğunluğu aldığı ve sattığı şeylerin gerçekten ne olduğunu, neye yaradığını merak etmezler. Neredeyse herkes kısa zamanda kazanılan paraya bakar. Örneğin kısa zamanda çok para kazandıracaksa, yüklü temettüler verecekse, bir silah şirketinin hissesini almakta hiçbir beis görmezler.
Azınlıkta kalan çok küçük bir kesim ise o şeyin muhteviyatını öğrenerek bu iş yapar. Ahlaki değerlerinin süzgecinden geçirerek yatırımlarını ve zihnini geliştirir.
Bu genellemelerle aslında önemli olan şeyin insanlar tarafından rağbet edilip edilmeme olduğunu söyleyebiliriz. Fakat bu bence yanlıştır. 2009 yılında Satoshi(gerçek adı belli değil) o 9 sayfalık pdf'sini yayınlayana kadar kimse blok zincirini bilmiyordu. Aslında bu olay da gösteriyor ki mesele rağbet edilmenin yanında toplumsal, ekonomik bir sorunun çözülüp çözülmeme meselesidir.
Sorun bankaların insanlardan büyük parçalar koparmasıydı. Bitcoin merkez bankalarının ve büyük bankaların aracılık ve güven rolünü halka tekrar veriyordu. Bitcoin sistemiyle sanal dünyada çarşının göbeğinde alışveriş yapar gibi şeffaflık kazanmıştık. Yani bitcoin gizlilik ve aracılık sorununu çözüyordu.
Daha sonra Monero gibi gizlilik tabanlı sistemler kurulduysa da blok zinciri sistemi şeffaflığa dayanmaktadır. Monero'nun gizliliği sadece kimlik gizliliğini ifade ediyor.
Bir diğer konu ise Etherium... Vitaly Buterin adında bir genç bitcointalk.com internet sitesinde bir tartışma başlatmış ve etherium adında bir kripto ağı kurmaktan söz etmişti. Yeni paralar, ödeme sistemleri, tokenler oluşturmak için sıfırdan bir blok zinciri kurmaya gerek olmayan bir ortam sağlıyordu etherium. Şuanda altcoinlerin büyük bölümü etherium ağına bağlıdır. Ayrıca etherium 2.0 ile bitcoin gibi iş kanıtı sisteminden hisse/pay kanıtı sistemine geçildiğindeyse sistem daha ölçeklenebilir bir hale kavuşacak.
Zengin sınıfla ortaklaşa bir şekilde yönetilen devletler ve merkez bankaları dışında kartopu gibi büyüyen bir sistem bu. Blok zinciri teknolojisi onu geliştiren milyonlarca beyin sayesinde öğrenildikçe, tanındıkça tüm sistemleri yiyip bitiren bir karadelik gibi kendi kurallarını dayatmaya geliyor aslında. Sade dünya vatandaşı için iyi ama gizli örgütler, multi milyarder zenginler ve şirketler için, devletler için kötü bir süreç bu.
Ademi merkeziyetçi sistemler nerede bir aracı varsa hepsini yok etme potansiyeli taşıyor. Bugün ekonomik sistemlerin en büyük sorunu bu. Aracılar üretenden çok kazanıyorlar. Hatta çoğu zaman kat be kat fazla kazanıyorlar. Buna bir dur diyebilmek artık mümkün.
Örneğin Basic Attantion Token(BAT) reklamcılığı farklı bir noktaya çekerek aracıları ortadan kaldırıyor. Aracılar dediysem %1-2 düzeyinde komisyonlar elbette alınıyor. Fakat asıl aracıları siz benden iyi biliyorsunuz. Google ve Facebook gibi reklam gelirinin %85'ine el koyan şirketlerin tahtını sallıyor. Sallasın da bir zahmet. %85 de nedir?
BAT kripto para dünyasında sadece bir örnek. Yarın bir gün onun hükmü biter, başkasının hükmü başlar, ama blok zinciri ve ademi merkeziyetçi sistemler ilelebet payidar kalacaktır.
Fakat şunu söylemem lazım: bu ademi merkeziyetçi sistemleri merkezileştirip kontrol etmek isteyenler de olacaktır. Bizim hayrımızaymış gibi görünse de merkez, kontrol demektir ve asla kabul edilmemelidir.
Tarihten ilham ile Firavun düzeni gibi merkezi kontrolcülüğe karşı durarak ademi merkeziyetçilik gömleğini giyip özgürlüğün tadını çıkarmalıyız. Bunu kısıtlamaya çalışan her türlü güç odağını yerle yeksan etmeliyiz. Merkezin ve aracıların mümkün olduğunca azaltıldığı bir dünyada özgürlüğün ne demek olduğunu anlayabileceğiz.
Bunu yapmak için de blok zinciri ve akıllı sözleşme teknolojisinin mümkün olduğunca hızlı yayılması, yayılırken de balinalardan korunması gerekiyor.
0 Yorumlar
Yorumları buradan yazabilirsiniz.